Borçlunun veya Üçüncü Kişinin Elindeki Malların Haczedilmesi Durumunda İstihkak İddiası ve İtiraz Süreci
I- Haciz Sırasında veya Haczin Daha Sonra Öğrenilmesi Halinde İstihkak İddiası
Alacaklı tarafından başlatılan icra takibinin kesinleşmesiyle birlikte gerçekleştirilen haciz işlemi, haczedilecek malın bulunduğu yerde gerçekleştirilir ve haciz sırasında tutanak düzenlenir. İcra memuru, borçlunun veya 3. kişinin istihkak iddiasında bulunması durumunda, veya 3. kişinin haciz sırasında istihkak iddiasında bulunması halinde, bu durumu haciz tutanağına kaydeder. Hacizin daha sonra öğrenilmesi durumunda ise, öğrenme tarihinden itibaren 7 gün içinde istihkak iddiasında bulunulursa, bu durum icra tutanağına geçirilir.
1) Üçüncü Kişi Lehine İstihkak İddiasını İleri Sürebilecek Kişiler
Üçüncü kişi lehine istihkak iddiasını; borçlu, borçlu ile birlikte malı elinde bulunduran kişi, bizzat 3. kişi veya gerçek ya da tüzel üçüncü kişi adına istihkak iddiasında bulunmaya yetkili olan kişi ileri sürebilir.
Bu durumda, bir malın elinde bulunduran 3. kişi, diğer bir 3. kişi lehine istihkak iddiasında bulunamaz. Ancak, malı borçlu ile birlikte elinde bulunduran kişiler, diğer bir üçüncü kişinin mülkiyet veya sınırlı bir ayni hakkı olduğunu beyan ederek ve istihkak iddiasında bulunarak, aslında 4. kişi lehine istihkak iddiasında bulunabilirler.
Haczedilen malı borçlu ile birlikte elinde bulunduran 3. kişiler, diğer bir üçüncü kişi lehine mülkiyet veya sınırlı bir ayni hakkın olduğunu beyan edebilir ve böylece diğer üçüncü kişi, yani aslında 4. kişi, istihkak iddiasında bulunabilir.
Haciz sırasında, borçlu malın 3. kişiye ait olduğunu iddia eder veya üçüncü kişi hacizden haberdar olduğu halde mal üzerinde bir hak iddia ederse, icra dairesi bu iddiaları haciz veya icra tutanağına geçirir ve tarafları bilgilendirir. Ayrıca alacaklı ve borçludan, iddialara karşı itirazlarını bildirmeleri için 3 günlük bir süre verilir.
İcra dairesi, sadece üçüncü kişi tarafından ileri sürülen istihkak iddiasını borçluya bildirir ve itiraz varsa bunun için 3 günlük bir süre verir.
Haciz sırasında, borçlu, haczedilen malların 3. kişiye ait olduğunu ileri sürerse ve alacaklı bu beyanı reddederse, 3. kişinin istihkak iddiasına karşı itiraz etmiş sayılır ve ayrıca 3 günlük bir süre içinde itiraz etmesi gerekmez.
Hak düşürücü süre olan 3 günlük süre geçtikten sonra icra tutanağına geçirilen itiraz geçersiz olur ve bu durumda haczedilen mal üzerindeki haciz kaldırılır.
İcra müdürü, haciz sırasında öne sürülen istihkak iddiasını tutanağa geçirip haczi yapmalıdır. Aksi takdirde alacaklı, icra memurunun bu işlemine itiraz etmek için icra mahkemesine şikayette bulunabilir.
Borçlu veya borçlunun beraber oturduğu kişinin, 3. kişi lehine istihkak iddiasında bulunması halinde, artık 3. kişinin istihkak iddiasında bulunmasına gerek yoktur. Üçüncü kişi, alacaklının süresinde itirazı üzerine dosyanın gönderildiği icra mahkemesince verilecek 7 günlük süre içinde istihkak davası açabilir. Üçüncü kişi istihkak davasını, 7 günlük süre verilmesinden önce de açabilir.
2) İstihkak İddiasına Karşı İtiraz Edilmesi
Üçüncü kişi, bizzat haciz sırasında istihkak iddiasında bulunursa veya borçlu haciz sırasında 3. kişi lehine istihkak iddiasında bulunursa, istihkak davası açma süresi kesilmiş olacaktır. Bu durumda, alacaklı istihkak iddiasına itiraz etse dahi, icra müdürlüğü m.97’deki süreci işletmediği müddetçe, 3. kişi, haczedilen mal satılıp bedeli alacaklıya ödenene kadar istihkak davası açabilir.
İstihkak iddiasında bulunan 3. kişiye istihkak davası açması için 7 günlük süre verme yetkisi icra müdürüne ait değildir. İcra müdürünün yetkisi olmadığı halde böyle bir eylemde bulunması halinde alacaklı, icra müdürünün bu işlemine karşı şikayet yoluyla icra mahkemesine başvurabilir.
İstihkak iddiasına itiraz edilmesi üzerine icra dairesi tarafından gönderilen dosyada icra mahkemesi sadece icra takibinin talik veya devamına karar verebilir. Burada talik, icra takibinin tamamının değil, sadece istihkak iddiasına konu haczedilmiş mallara ilişkin takip işlemlerinin talikidir.
İcra mahkemesi takibin talikine karar verirse, istihkak iddia eden 3. kişiden teminat alır. İcra mahkemesi, 3. kişiden teminat alınmasına karar vermez veya karar verir ama 3. kişi teminatı yatırmazsa icra müdürlüğü takibe devam eder.
3) İstihkak İddiasına Karşı İtiraz Edilmemesi
İİK m.96/f.2’de düzenlenen 3 günlük süre içinde itiraz edilmemişse, 3. kişinin istihkak iddiası kabul edilmiş sayılır ve icra müdürlüğü haczin kaldırılmasına karar verir. 3. kişinin haczin kaldırılması yönündeki talebi reddedilirse, 3. kişinin süresiz şikayet yoluyla başvuracağı icra mahkemesi, haczin kaldırılmasına karar verilmesini icra müdürlüğüne emreder.
Üçüncü kişi, haczedilen mal üzerindeki istihkak iddiasını mülkiyet hakkına dayandırmışsa ve alacaklı veya borçlu 3 gün içinde istihkak iddiasına itiraz etmemişse, üçüncü kişinin mülkiyet iddiası kabul edilmiş sayılır. Bu durumda mal üzerindeki haciz kalkar.
Ancak üçüncü kişinin haczedilen mal üzerindeki istihkak iddiası mülkiyet hakkı dışında bir hakka dayandırılmışsa, alacaklı ve borçlu istihkak iddiasına 3 gün içinde itiraz etmemişse, üçüncü kişinin o mal üzerinde iddia ettiği mülkiyet hakkının dışındaki hakkın varlığı kabul edilir. Bu durumda mal üzerindeki haciz kaldırılmaz, malın paraya çevrilmesi sırasında üçüncü kişinin mevcut hakkı dikkate alınır.
İcra müdürünün, haczin İİK m.97 veya m.99’a göre yapılmış sayılmasına yanlış şekilde karar vermesi durumunda şikayet yoluyla icra mahkemesine başvurulabilir.
Üçüncü kişi, elinde bulunan taşınır malın haczedilmesi üzerine istihkak iddiasında bulunursa, İİK m.99 uyarınca işlem yapılması gerekir. Bu durumda, icra müdürünün m.97 hükmünü uygulaması karşısında üçüncü kişi İİK m.16/2 uyarınca süresiz şikayet yoluyla icra mahkemesine başvurabilir. İcra mahkemesince şikayetin kabulü halinde, haczin m.97’ye göre mi yoksa m.99’a göre mi yapılmış olduğuna mahkeme karar verir.
İcra müdürünün m.97 hükmünü uygulaması ve icra mahkemesince bu hususta karar verilmiş olması halinde de, üçüncü kişinin yapmış olduğu şikayet incelenir.
Haciz, borçlunun elindeki mallar üzerine konmuşsa ve 3. kişi alacaklıya karşı açılması gereken istihkak davasında, icra müdürü yanlış şekilde İİK m.99’a göre işlem yapar ve dava açma yükümlülüğünü alacaklıya yüklerse, alacaklı bu davayı açsa dahi açılan davada İİK m.97/a, 2. Fıkra uyarınca ispat yükü yine 3. kişidedir.
Avukat Sümeyra Esener
Bolu Avukat
https://maps.app.goo.gl/MYD8VRfk7EsyFaXT9
https://www.altincaghukuk.com/index.html
